Den Haag, vrijdag 18 maart 2016, 13.15 uur

Op vrijdag 18 maart 2016 organiseren Dick van den Hul en Jaap Jan Steensma, in samenwerking met Frits Zwart een middag rondom top-bronnen op het gebied van clavichord- en orgelbouw. Uitgangspunt is de rijke schat van het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag.

Het Nederlands Muziek Instituut beschikt over een indrukwekkende collectie originele bronnen. Dit type bron is vanuit het oogpunt van conservering en instandhouding doorgaans wat minder goed toegankelijk. Dankzij moderne uitgaven, facsimile’s en online-edities kunnen klavierspelers, organisten, onderzoekers en liefhebbers in de regel weliswaar kennisnemen van de inhoud, toch is het inspirerend een authentiek en invloedrijk exemplaar van 400 of 500 jaar oud in het echt te zien.

Voor de bespeler van clavichord en/of orgel

Op deze middag zullen enkele van de belangrijkste werken uit de NMI-collectie worden tentoongesteld en voorzien van korte inleidingen die gericht zijn op de geïnteresseerde liefhebber (dus niet de expert). De presentaties gaan steeds uit van het perspectief van de klavierspeler: wat heb je eraan, wat zijn de relaties met andere bronnen en wat maakt deze bron zo uniek? Op verzoek van de organisatie focussen inleiders Tom Brockmeier en Jaap Jan Steensma zich op de onderwerpen ‘clavichord’ en ‘huisorgel’. Na afloop van iedere presentatie is er gelegenheid de bron (onder toezicht) van dichtbij te zien.

Voorbeelden

Tijdens deze ‘muziektentoonstelling+’ zullen originele edities te zien zijn van o.a. Virdung (Musica getutscht 1511), Praetorius (Syntagma Musicum 1615-20), Kircher (Musurgia Universalis 1650), Hess (Dispositien 1774 en MS Vervolg s.d.) en Dom Bedos (L’art du facteur d’orgues 1766-1778).

Exclusiviteit

Vanwege de kwetsbaarheid van het materiaal heeft de bijeenkomst een semi-open karakter: deelnemers die zich nog niet eerder of elders hebben opgegeven wordt gevraagd dit alsnog te doen via jaapjan [at] orgeladvies.nl . Mocht de groep te groot blijken te worden, dan behoudt de organisatie zich het recht voor enkele reserveringen af te wijzen.

Programma

13.15 – verzamelen bij meeting point in het atrium van Gemeentehuis Den Haag
13.30 – bezoek Nederlands Muziek Instituut, welkom door Frits Zwart en Jaap Jan Steensma
13.45 – Tom Brockmeier: het clavichord in NMI-bronnen
14.30 – Bezichtiging besproken materiaal, nadere toelichting, vragen
14.45 – Pauze
15.15 – Jaap Jan Steensma: het huisorgel in NMI-bronnen
16.00 – Bezichtiging besproken materiaal, nadere toelichting, vragen
16.15 – Einde

Opgave jaapjan [at] orgeladvies.nl
Kosten geen, koffie voor eigen rekening.

Adres
Haags Gemeentearchief
Spui 70
2511 BT Den Haag

Vleuten: 22 januari 2016

Historie

Het orgel van de Torenpleinkerk in Vleuten werd in 1809 gecomponeerd (lett: ‘samengesteld’) door Gideon Thomas Bätz, oudste zoon van de beroemde Johan Hendrik (Johann Heinrich Hartmann) Bätz. Delen van het orgel zijn vermoedelijk ouder.

Het orgel werd geplaatst in de Remonstrantse kerk van Utrecht, in 1866 werd het verkocht aan de Hervormde Gemeente van Vleuten. Hoewel het orgel in de twintigste eeuw enige wijzigingen heeft ondergaan, is het grosso modo gaaf bewaard gebleven.

Herstel

Anno 2016 is groot onderhoud nodig. Ter voorbereiding op deze werkzaamheden hebben Jaap Jan Steensma en Peter van Dijk uitgebreid onderzoek verricht in de diverse archieven en aan het instrument zelf. Tijdens dit onderzoek zijn veel nieuwe gegevens boven water gekomen. Zo blijkt dat het orgel niet in 1812 (zoals in standaardwerken te vinden is), maar in 1809 is geplaatst. Daarnaast is bekend geworden dat het archaïsch, bijna klassiek-Bätziaans aandoende pedaalklavier pas in 1851 is toegevoegd. Ook is gebleken dat Dom-organist Frederik Nieuwenhuijsen, wiens oudste zoon Johan Frederik zo’n veertig jaar de vaste bespeler van het orgel was, veel invloed heeft gehad op het totstandkomingsproces. Niet alleen krijgt ‘vader Nieuwenhuijsen’ in 1821 betaald voor de plaatsing van blaasbalgen, ook al eerder, in 1809, had hij een aanzienlijke betaling ontvangen voor leverantie van pijpwerk.

Presentatie

Op vrijdag 22 januari, om 20 uur, presenteren Peter van Dijk en Jaap Jan Steensma de resultaten van hun onderzoek en het plan voor herstel van dit bijzondere orgel. De korte lezingen worden afgewisseld door orgelintermezzi met muziek uit de bouwtijd van het orgel.

Aanvang: 20 uur
Lokatie: Torenpleinkerk, Vleuten
Toegang: gratis

Waspik: zaterdag 24 oktober 2015

Het recent gerestaureerde De Crane-orgel in Waspik kreeg zijn middentoon-stemming terug. Veel organisten en orgelliefhebbers hebben nog een zekere ‘koudwatervrees’: hoe ga je om met deze, in Nederland nog tot in de 19e eeuw toegepaste stemming?

Reden om in Waspik een middagworkshop te organiseren. Allereerst zal orgelmaker Hans van Rossum in samenspel met orgeladviseur Peter van Dijk het orgel presenteren en de restauratie kort toelichten. Daarna zullen Peter van Dijk en Jaap Jan Steensma nader ingaan op de middentoonstemming zelf, het gebruik van bepaalde toonsoorten en samenklanken, en het eventueel gewenste transponeren van liederen naar andere toonsoorten. Zij zullen daarbij ook gebruik maken van het Liedboek (2013). Klankvoorbeelden zullen dit alles verduidelijken. Er zal een (ook digitaal verkrijgbaar) bundeltje beschikbaar zijn met getransponeerde liedzettingen.

De bijeenkomst is niet alleen bedoeld voor organisten, maar ook voor orgelliefhebbers.

De presentatie en workshop vindt plaats op zaterdagmiddag 24 oktober a.s., aanvang 13.30 uur. De bijeenkomst zal om uiterlijk 16.30 uur worden afgesloten met een orgelbespeling. Halverwege is er een (koffie)pauze.

De toegang is gratis. Na afloop wordt een vrijwillige bijdrage gevraagd voor de dekking van de kosten. Voor de organisatie van deze workshop wordt samengewerkt met de Brabantse Orgelfederatie.

Wanneer u wilt deelnemen aan deze middag vragen wij u dit te mailen aan
excursie@brabantorgel.nl zodat bekend is op hoeveel deelnemers gerekend kan worden.

Vlaardingen, Dinsdag 23 juni 2015, 20.00 uur

De 15de editie van de Internationale Orgelweek Vlaardingen staat in het teken van “De verrassende wereld van het orgel”. De aandacht wordt gevestigd op een aantal aspecten uit de geschiedenis van de orgelmuziek en orgelbouw die weinig bekendheid genieten. In verrassende programma’s wordt daarom repertoire gebracht dat niet alleen is afgestemd op de kwaliteiten van het Van Peteghem-orgel, maar de bezoekers ook met onbekende vergezichten laat kennis maken. (Zie www.orgelvlaardingen.nl/orgelweek).

Op dinsdag 23 juni, aanvang 20 uur, verzorgen Peter van Dijk (orgel), Jaap Jan Steensma (presentatie) en restaurant De Elegast een gastronomisch concert in de Grote Kerk (Markt 63, 3131CR Vlaardingen) onder de titel In het spoor van Karl Joseph Riepp. Riepp (1710-1775) werd geboren in Zuidduitsland maar emigreerde naar Dyon. Daar was hij werkzaam als orgelmaker én als wijhandelaar. Zo leverde hij aan de kloosters te Ottobeuren en Salem niet alleen orgels, maar ook wijn. In 1778 zette hij een aantal registratie-voorschriften op papier ten behoeve van de organist in Salem. Een bijzonder onderdeel daarvan is een handschrift De orgelmaker en de kok op Vastenavond. Daarin vergelijkt Riepp orgelregisters met etenswaren en wijn. Voorts voorziet hij een aantal registraties van opschriften voor wie deze klankmaaltijden bestemd zijn (bijvoorbeeld: een fuga op de trompetregisters is een maaltijd voor een organist).

Tijdens het concert van 23 juni klinken een kleine Riepp-suite en aan gastronomie gerelateerde orgelwerken. Voorts worden verhalen voorgedragen over de bijzondere relatie tussen orgels en gastronomie. Om niet alleen de oren  maar ook de tong te strelen, wordt een en ander gelardeerd met bijpassende amuses en wijnen.

De entree bedraagt €12,50 (65+ €7,50). Reserveren is verplicht: info@orgelvlaardingen.nl of tel: 06 3722 5595.