Orgeladvies
,

Orgelfestival Culemborg van start

Op 23 juli 2019, de dag dat het Verhofstadt-orgel precies 300 jaar bestond, is het Culemborgse orgelfestival ‘klank van de stad’ geopend met een concert door de Zwitserse organist Guy Bovet. Hij besloot zijn programma met de première van een eigen werk, dat werd gecomponeerd in opdracht van de Stichting Muziek in de Grote of Barbarakerk Culemborg.

Openingsconcert 23 juli 2019, beeld Jeroen van Kleef.

De nieuwe compositie Cantio Neerlandica is een variatiereeks op het thema “Potje met vet.” Zoals Bovet toelichtte: “Nederland en Zwitserland zijn allebei landen die bekend staan om hun koeien, de melk, boter, etc. We hebben dus beide veel potjes met vet. De keuze voor dit thema mag dan ook gezien worden als een teken van vriendschap en verbondenheid tussen onze twee landen.” Na het concert overhandigde Guy Bovet zijn compositie aan Marijn Slappendel, vaste organist van het Verhofstadt-orgel. In 2020 zal Slappendel de tweede uitvoering van Cantio Neerlandica verzorgen. 

Tijdens de pauze sprak burgermeester Gerdo van Grootheest de aanwezigen toe. Hij benadrukte de grote rol van burgerinitiatief bij de orgelbouw van 1719 en trok daarmee de parallel met cultureel ondernemerschap in Culemborg anno 2019. 

De voorzitter van de Stichting Muziek in de Grote of Barbarakerk, Anthony Zielhorst, zie in zijn daaropvolgende speech onder meer: “zoals dit orgel bestaat er maar één en zodra je zijn klanken hoort, weet je: we zijn weer thuis.” Vervolgens bracht Zielhorst met het publiek een toast uit op de toekomst van het Verhofstadt-orgel. 

Het orgelfestival wordt mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen vanuit het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Cultuurfonds Culemborg. De orgelsafari op zaterdag 27 juli wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeenten West-Betuwe en Wijchen en door Van Rossum-orgelbouw. Hoofdsponsor van het hele festival is de firma Van Vulpen, die het Verhofstadt-orgel ook in onderhoud heeft. 

Het festival Klank van de Stad duurt nog tot en met zondag 28 juli. 

Op woensdag 24 juli om 20.15u. wordt op de Varkensmarkt een nieuw orgelgedicht onthuld dat René van Loenen voor de gelegenheid maakte. Aansluitend is er een kort programma met muziek en poëzie in de Barbarakerk. 

Op donderdagavond 25 juli 22.00u. voorziet Geerten Liefting de film ‘The General’ (Buster Keaton) van live orgelmuziek. 

Op vrijdagavond 26 juli, de laatste vrijdag van de maand, bespelen Peter van Dijk en Wim Diepenhorst zowel het Bosch-/Wiegleb- als het Verhofstadt-orgel. 

Op zaterdag 27 juli worden de drie bewaard gebleven orgels van de Culemborgse orgelmaker Mattheus de Crane bezocht. Om 10 uur vertrekt een bus vanaf Station Culemborg naar de plaatsen Est, Batenburg en Waspik. Aldaar worden de orgels bespeeld door achtereenvolgens Laurens de Man, Francesca Ajossa en Adriaan Hoek. Tickets zijn te krijgen via verhofstadorgel.nl en in de Barbarakerk tijdens concerten. 

Het slotconcert op 28 juli is een Bach-concert voor orgel en barok-orkest. Het klinkt op de sterfdag van Johann Sebastian Bach, en begint om die reden ook om 17.50 uur. 

Jaap Jan Steensma is bij de organisatie betrokken als initiatiefnemer, fondsenwerver en programmeur.

https://youtu.be/0Eo4gOudsfU
Orgeladvies
,

TiVre-orgel bij Kerst met Bach

Voor bezoekers van het AVROTROS Vrijdagconcert zal Van Vulpen-orgel van TivoliVredenburg (gebouwd onder advies van Peter van Dijk) op 14 december a.s. te horen zijn; voorafgaand aan het concert door de Nederlandse Bachvereniging.

Orgel TivoliVredenburg (website TivoliVredenburg)

Tijdens de inleiding, die bedoeld is voor het brede publiek, zal het instrument worden gebruikt om het programma met behulp van live-muziek toe te lichten. Eén van de zwaartepunten zal liggen op Bachs omgang met de uit het gregoriaans stammende melodie ‘Meine Seel erhebt den Herren’, een melodie die Bach o.a. gebruikte in BWV 10.

De inleiding begint om 19.30 uur en duurt tot uiterlijk 20.00 uur. De inleiding wordt verzorgd door Jaap Jan Steensma, die ook de geschreven toelichting op het concert voor zijn rekening nam.

Kaarten voor het concert zijn nog te verkrijgen via de website van TivoliVredenburg.

Orgeladvies
,

Heringebruikneming Timpe-orgel Nieuwe Kerk Groningen

Op vrijdag 15 juni aanstaande wordt in de Nieuwe Kerk Groningen een orgelfeest gehouden. Dan wordt het Timpe-orgel (1831) weer officieel in gebruik genomen. De afgelopen jaren is het instrument in twee fasen hersteld. In 2008-2011 werden vooral orgelbouwtechnische werkzaamheden uitgevoerd en is de orgelkast hersteld en herschilderd, vanaf 2015 vonden restauratie en klankherstel van het pijpwerk plaats. Beide fases zijn uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmakers.

Nieuwe Kerk Groningen
Om 16 uur wordt het instrument weer ‘teruggegeven’ aan de Protestantse Gemeente Groningen. Het wordt dan bespeeld door Wim Diepenhorst en Peter van Dijk, die respectievelijk namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en als orgeladviseur bij de tweede fase betrokken waren. Vanaf 18.00 tot 23.00 uur is er vervolgens een orgelmarathon, te verzorgen door Groninger organisten waaronder uiteraard de beide organisten van de Nieuwe Kerk, Jelte Hulzebos en Stef Tuinstra.

In de pauzes is er gelegenheid om de inwendige mens te versterken en aan het eind ook de mogelijkheid om bij het orgel te kijken. Een week van tevoren worden de te spelen werken aangekondigd op de website www.nieuwekerkgroningen.nl.

Bij de eindkeuring in 1831 schrijven de keurmeesters dat het een uitmuntend orgel is “en dat Groningen’s ingezetenen er roem op mogen dragen, zulk een werk in eene hunner kerken te mogen bezitten.” Die lovende woorden zijn nu weer van toepassing geworden en dat is wel een feestje waard.

 

Update 21 juni 2018:

De tekst voor het programmaboekje bij de ingebruikname op 15 juni, is helaas niet helemaal zo opgenomen als de bedoeling was. Een verbeterde versie van deze tekst is hier te vinden.

 

Bekijk hier een item van OOG, lokale omroep van Groningen, waarin adviseurs Peter van Dijk en Wim Diepenhorst (RCE) een toelichting geven op de werkzaamheden:

 

Orgeladvies
,

Back to Bach?

De Toccata en Fuga in d, en de “Acht kleine Praeludien und Fugen”
Zaterdag 24 juni 2017, 15 uur. Tuindorpkerk Utrecht

De Toccata en Fuga in d (BWV 565) van Johann Sebastian Bach is het beroemdste orgelwerk aller tijden. In de afgelopen eeuw hebben echter diverse experts hun twijfels geuit over Bachs auteurschap. Anderen veronderstellen dat het stuk wèl van Bach is, maar oorspronkelijk niet voor orgel werd geschreven. Die twijfels en veronderstellingen worden gevoed door het feit dat het originele componisten-manuscript verloren is gegaan. Het oudste bewaard gebleven afschrift dateert van na Bachs dood (in 1750) en toont in diverse opzichten een voor diens werk ongebruikelijk beeld.

Iets dergelijks geldt voor de bekende Acht kleine Praeludien und Fugen (BWV 553-560). Aan Bachs auteurschap wordt thans zelfs vrij algemeen getwijfeld. Ook hier dateert het oudste bewaard gebleven handschrift van na Bachs overlijden. De belangrijkste reden voor het vraagteken achter Bachs naam zijn de vele – in hedendaagse ogen – ‘fouten’ tegen 18e eeuwse compositietechnieken.

Los van alle twijfels: de Toccata en Fuga in d toont sterke verwantschap met toccata’s die wel met zekerheid als jeugdwerken van Bach zijn geïdentificeerd en de “acht kleintjes” lijken duidelijk op andere kleine klavier-praeludia van de grote meester.

Bij Peter van Dijk rees de vraag of die oudste bewaard gebleven afschriften wel exacte kopieën van originele Bach-manuscripten zijn. Kan de Toccata en Fuga in d niet door de kopiïst zijn ‘opgeleukt’ met Sturm-und-Drang-toevoegingen? En heeft wellicht een Middenduits orgeldocent in de 2e helft van de 18e eeuw de acht kleintjes omgewerkt tot etudes met een pedaalpartij? In de afgelopen jaren heeft Peter dit idee uitgewerkt tot een reconstructie-poging van de originele versies, onder het motto ‘Back to Bach?’.

Met de presentatie van deze reconstructies viert Peter van Dijk op 24 juni het feit dat hij 40 jaar geleden als organist afstudeerde aan het Utrechts Conservatorium. Medewerking verlenen voorts Willeke Smits, David Jansen en Jaap Jan Steensma.

De toegang tot dit evenement is gratis, wel wordt er gecollecteerd ter bestrijding van de onkosten. De Tuindorpkerk bevindt zich op de hoek van de H.F. van Riellaan en de Prof. Suringarlaan.

Screen Shot 2017-05-29 at 09.53.24

Openingsmaten van Johannes Ringk’s versie van de beroemde ‘d-moll’ BWV 565

Orgeladvies
,

Excursie naar Utrechts In der Maur-orgel (1854)

In december 2016 werd het door Hans van Rossum gerestaureerde J.C. In der Maur-orgel (1854) van Kees Mijderwijk opnieuw in gebruik genomen. Adviseur bij de restauratie was Jaap Jan Steensma.

Op vrijdag 24 maart kan het orgel bezichtigd worden van 14.00 tot 16.00 uur, op het adres Zwaardemakerlaan 31, Utrecht. Jaap Jan Steensma zal een korte presentatie geven over het orgel en zijn maker; daarna is er gelegenheid het instrument zelf te bespelen.
Version 2
Het beschikbare aantal plaatsen is beperkt; opgeven is verplicht en kan bij Han Siemons, secretaris van de Stichting Utrecht Orgelland: j.siemons1@gmail.com / 0346 – 212384.

Over een restauratie is een brochure uitgegeven die voor € 5 excl. verzendkosten besteld kan worden. Jaap Jan geeft bestellingen graag door; stuur een mailtje via de contactpagina.
(2) orgel na restauratie C.B. Mijderwijk
Foto: Lidy Blaauw

Orgeladvies
, ,

18 maart: Presentatie Orgelpark Research Reports 4

Amsterdam: Het Orgelpark, 14.15 uur

Op zaterdag 18 maart a.s. wordt het vierde deel van de Orgelpark Research Reports gepresenteerd. Deze keer staat middeleeuwse orgelkunst centraal. De presentatie vindt plaats binnen een gratis toegankelijk Colloquium dat bestaat uit korte presentaties, een gesprek en orgelbespelingen. De leiding is in handen van hoogleraar Orgelkunde Hans Fidom.

Screen Shot 2017-03-13 at 14.53.58

De bijdragen aan Research Report 4 vormen een weerslag van het symposium dat in 2013 werd georganiseerd rondom het Van Straten-orgel in Het Orgelpark. Het Van Straten-orgel is een studie-kopie van de oudste toestand van het Peter Gerritz-orgel (1479) uit de Utrechtse Nicolaïkerk.

De nu gepubliceerde bijdragen werden geschreven door Kimberly Marshall, Harald Vogel, Manfred Novak, David Fallows, David Catalunya, Dominique Gatté, Wim Diepenhorst, Rogér van Dijk, Koos van de Linde en Jaap Jan Steensma. De bundel staat onder redactie van Hans Fidom. De uitgave zal digitaal beschikbaar zijn via de website van het Utopa Weeshuis/Kinderrechtenhuis.
Het Report is Engelstalig; de digitale editie is verrijkt met speciaal voor deze uitgave gemaakte geluidsopnames van Manfred Novak en Harald Vogel.

De presentaties bij het Colloquium op 18 maart zullen worden verzorgd door David Catalunya, Koos van de Linde, Adam Rahbee, Jaap Jan Steensma en Harald Vogel. Het Van Straten-orgel wordt deze middag bespeeld door Harald Vogel.

Screen Shot 2017-03-13 at 14.52.48

Afbeeldingen: de Utrechtse Blokwerklade, zoals in tekening gebracht door Maarschalkerweerd.
Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.

Orgeladvies
,

150 jaar Van Oeckelen-orgel in de dorpskerk van Tolbert

Causerie-concert door Peter van Dijk

18 maart 2017, 15 uur

Op 17 maart 1867 werd in de dorpskerk van Tolbert een nieuw orgel in gebruik genomen. Het was het eerste instrument in deze kerk. Bouwer was de firma P. van Oeckelen & Zonen (Harenermolen). Behoudens de kleurstelling bleef het orgel gaaf bewaard. In 1994 werd de ooorspronkelijke kleurstelling (rijtuigzwart met enkele verguldingen) weer in ere hersteld en in 2001 werd het orgel zelf gerestaureerd door Mense Ruiter Orgelmakers onder advies van Jan Jongepier.

Het 150-jarig bestaan wordt gevierd met een causerie-concert door Peter van Dijk. Hij is al sinds 1969 oeckelofiel en zal op 18 maart het nodige nieuws over de bouwers van dit fraaie dorpsorgel vertellen. Er klinkt voorts orgelmuziek van de 19e eeuwse Groninger Martinikerk-organisten Hauff en Worp, alsmede van onder meer Bach, Haydn, Mendelssohn en Guilmant.

Orgeladvies
,

Excursie naar het Nederlands Muziek Instituut

Den Haag, vrijdag 18 maart 2016, 13.15 uur

Op vrijdag 18 maart 2016 organiseren Dick van den Hul en Jaap Jan Steensma, in samenwerking met Frits Zwart een middag rondom top-bronnen op het gebied van clavichord- en orgelbouw. Uitgangspunt is de rijke schat van het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag.

Screen Shot 2016-03-16 at 02.03.15

Het Nederlands Muziek Instituut beschikt over een indrukwekkende collectie originele bronnen. Dit type bron is vanuit het oogpunt van conservering en instandhouding doorgaans wat minder goed toegankelijk. Dankzij moderne uitgaven, facsimile’s en online-edities kunnen klavierspelers, organisten, onderzoekers en liefhebbers in de regel weliswaar kennisnemen van de inhoud, toch is het inspirerend een authentiek en invloedrijk exemplaar van 400 of 500 jaar oud in het echt te zien.

Voor de bespeler van clavichord en/of orgel

Op deze middag zullen enkele van de belangrijkste werken uit de NMI-collectie worden tentoongesteld en voorzien van korte inleidingen die gericht zijn op de geïnteresseerde liefhebber (dus niet de expert). De presentaties gaan steeds uit van het perspectief van de klavierspeler: wat heb je eraan, wat zijn de relaties met andere bronnen en wat maakt deze bron zo uniek? Op verzoek van de organisatie focussen inleiders Tom Brockmeier en Jaap Jan Steensma zich op de onderwerpen ‘clavichord’ en ‘huisorgel’. Na afloop van iedere presentatie is er gelegenheid de bron (onder toezicht) van dichtbij te zien.

Voorbeelden

Tijdens deze ‘muziektentoonstelling+’ zullen originele edities te zien zijn van o.a. Virdung (Musica getutscht 1511), Praetorius (Syntagma Musicum 1615-20), Kircher (Musurgia Universalis 1650), Hess (Dispositien 1774 en MS Vervolg s.d.) en Dom Bedos (L’art du facteur d’orgues 1766-1778).

Exclusiviteit

Vanwege de kwetsbaarheid van het materiaal heeft de bijeenkomst een semi-open karakter: deelnemers die zich nog niet eerder of elders hebben opgegeven wordt gevraagd dit alsnog te doen via jaapjan [at] orgeladvies.nl . Mocht de groep te groot blijken te worden, dan behoudt de organisatie zich het recht voor enkele reserveringen af te wijzen.

Programma

13.15 – verzamelen bij meeting point in het atrium van Gemeentehuis Den Haag
13.30 – bezoek Nederlands Muziek Instituut, welkom door Frits Zwart en Jaap Jan Steensma
13.45 – Tom Brockmeier: het clavichord in NMI-bronnen
14.30 – Bezichtiging besproken materiaal, nadere toelichting, vragen
14.45 – Pauze
15.15 – Jaap Jan Steensma: het huisorgel in NMI-bronnen
16.00 – Bezichtiging besproken materiaal, nadere toelichting, vragen
16.15 – Einde

Opgave jaapjan [at] orgeladvies.nl
Kosten geen, koffie voor eigen rekening.

Adres
Haags Gemeentearchief
Spui 70
2511 BT Den Haag

Orgeladvies
,

Workshop orgelmuziek 1800-1850

Rijssen: 12 maart 2016

 

Op uitnodiging van de afdeling Overijssel van de Koninklijke Vereniging voor Organisten en Kerkmusici (KVOK) zal Peter van Dijk op zaterdag 12 maart a.s. een workshop houden in Kerkelijk Centrum Sion, Johannes Vermeerstraat 2 te Rijssen. Aanvang 14 uur.
Thema: orgelmuziek uit de eerste helft van de 18e eeuw.

Eerst wordt het Reil-orgel (1991) gedemonstreerd. Vervolgens wordt een reis gemaakt door verschillende Europese landen/cultuurgebieden. Diverse componisten en hun ‘orgeltypes’ passeren de revue. Hun klankwerelden worden vervolgens ‘vertaald’ naar het Rijssense Reil-orgel.

Deelnemers aan de workshop kunnen ook zelf orgelwerken uit de eerste helft van de 19e eeuw inbrengen.

Orgeladvies
,

Plannen Bätz-orgel Vleuten

Vleuten: 22 januari 2016

Historie

Het orgel van de Torenpleinkerk in Vleuten werd in 1809 gecomponeerd (lett: ‘samengesteld’) door Gideon Thomas Bätz, oudste zoon van de beroemde Johan Hendrik (Johann Heinrich Hartmann) Bätz. Delen van het orgel zijn vermoedelijk ouder.

Het orgel werd geplaatst in de Remonstrantse kerk van Utrecht, in 1866 werd het verkocht aan de Hervormde Gemeente van Vleuten. Hoewel het orgel in de twintigste eeuw enige wijzigingen heeft ondergaan, is het grosso modo gaaf bewaard gebleven.

Herstel

Anno 2016 is groot onderhoud nodig. Ter voorbereiding op deze werkzaamheden hebben Jaap Jan Steensma en Peter van Dijk uitgebreid onderzoek verricht in de diverse archieven en aan het instrument zelf. Tijdens dit onderzoek zijn veel nieuwe gegevens boven water gekomen. Zo blijkt dat het orgel niet in 1812 (zoals in standaardwerken te vinden is), maar in 1809 is geplaatst. Daarnaast is bekend geworden dat het archaïsch, bijna klassiek-Bätziaans aandoende pedaalklavier pas in 1851 is toegevoegd. Ook is gebleken dat Dom-organist Frederik Nieuwenhuijsen, wiens oudste zoon Johan Frederik zo’n veertig jaar de vaste bespeler van het orgel was, veel invloed heeft gehad op het totstandkomingsproces. Niet alleen krijgt ‘vader Nieuwenhuijsen’ in 1821 betaald voor de plaatsing van blaasbalgen, ook al eerder, in 1809, had hij een aanzienlijke betaling ontvangen voor leverantie van pijpwerk.

Presentatie

Op vrijdag 22 januari, om 20 uur, presenteren Peter van Dijk en Jaap Jan Steensma de resultaten van hun onderzoek en het plan voor herstel van dit bijzondere orgel. De korte lezingen worden afgewisseld door orgelintermezzi met muziek uit de bouwtijd van het orgel.

Aanvang: 20 uur
Lokatie: Torenpleinkerk, Vleuten
Toegang: gratis