€150.000 voor Knipscheer-orgel

Het Fonds Erfgoedparels van de Provincie Utrecht heeft bijna € 150.000 vrijgemaakt ter ondersteuning van de restauratie van het Knipscheer-orgel (1852) in de St. Nicolaaskerk te Vreeland. Dat maakte de provincie vrijdag 13 maart 2020 bekend.

Het Knipscheer-orgel (1852) van de St. Nicolaaskerk te Vreeland
(foto: Maarten Rog/orgelfoto.nl).

Het Knipscheer-orgel kent een bewogen geschiedenis, die door adviseur Jaap Jan Steensma in kaart gebracht is met behulp van bewaard gebleven archivalia en door vergelijking met andere Knipscheer-orgels. 

Na de bouw in 1852 werden kerk en orgel getroffen door brand, in 1869 werd het register Quint 3’ gewijzigd in een Viola di Gamba 8’. Veel ingrijpender was de pneumatisering en uitbreiding door Valckx & Van Kouteren & Co. (1928). Ten tijde van de grote kerkrestauratie in de jaren 1960, waarin de koorruimte weer bij het kerkschip werd getrokken, is het orgel gedemonteerd en opgeslagen. Onder advies van Klaas Bolt voerde Albert de Graaf een restauratie en partiële reconstructie uit. Een voor het orgel zeer ingrijpende beslissing was het overplaatsen van het instrument van de verdwenen scheidingswand tussen koor en schip naar de andere zijde van de kerkruimte.  

Het Knipscheer-orgel op de scheidingswand tussen koor en schip
(foto: Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).

De nu geplande restauratie zal eind 2020-2021 worden uitgevoerd en zal voorzien in het funderen, waterpas maken, uitbreiden en consolideren van de orgelgalerij, het geheel schilderen van de orgelkast, het kopiëren/reconstrueren van de oorspronkelijke windvoorziening (thans aanwezig in St. Nicolaaskerk te Muiden), het herstellen van de oorspronkelijk mechanische aanleg, pijpwerk en toonhoogte. Ook zal de dispositie worden hersteld met behoud van het register Viola di Gamba 8’. 

De subsidieaanvraag en het inhoudelijke plan dat eraan ten grondslag ligt, is opgesteld door adviseur Jaap Jan Steensma, in samenwerking met de Protestantse Gemeente Vreeland, met architect Paul van Vliet (Loosdrecht) en met Elbertse Orgelmakers BV (Soest). De constructie van galerij en orgel is doorgerekend door Constructiebureau De Prouw BV (Bunnik). 

Oorspronkelijke dispositie van het Knipscheer-orgel (1852) te Vreeland, met latere wijzigingen tussen haakjes.

Tijdens het onderzoek naar Vreelands orgel kwamen enige onbekende gegevens naar voren over de orgelmakersfamilie Knipscheer. Hierover publiceerde Jaap Jan Steensma eerder in tijdschrift De Orgelvriend