Algemeen Archieven - Pagina 5 van 7

Excursie naar Utrechts In der Maur-orgel (1854)

In december 2016 werd het door Hans van Rossum gerestaureerde J.C. In der Maur-orgel (1854) van Kees Mijderwijk opnieuw in gebruik genomen. Adviseur bij de restauratie was Jaap Jan Steensma.

Op vrijdag 24 maart kan het orgel bezichtigd worden van 14.00 tot 16.00 uur, op het adres Zwaardemakerlaan 31, Utrecht. Jaap Jan Steensma zal een korte presentatie geven over het orgel en zijn maker; daarna is er gelegenheid het instrument zelf te bespelen.

Het beschikbare aantal plaatsen is beperkt; opgeven is verplicht en kan bij Han Siemons, secretaris van de Stichting Utrecht Orgelland: j.siemons1@gmail.com / 0346 – 212384.

Over een restauratie is een brochure uitgegeven die voor € 5 excl. verzendkosten besteld kan worden. Jaap Jan geeft bestellingen graag door; stuur een mailtje via de contactpagina.

Foto: Lidy Blaauw

23 maart 2017

Algemeen, Evenementen, Publicaties

18 maart: Presentatie Orgelpark Research Reports 4

Amsterdam: Het Orgelpark, 14.15 uur

Op zaterdag 18 maart a.s. wordt het vierde deel van de Orgelpark Research Reports gepresenteerd. Deze keer staat middeleeuwse orgelkunst centraal. De presentatie vindt plaats binnen een gratis toegankelijk Colloquium dat bestaat uit korte presentaties, een gesprek en orgelbespelingen. De leiding is in handen van hoogleraar Orgelkunde Hans Fidom.

De bijdragen aan Research Report 4 vormen een weerslag van het symposium dat in 2013 werd georganiseerd rondom het Van Straten-orgel in Het Orgelpark. Het Van Straten-orgel is een studie-kopie van de oudste toestand van het Peter Gerritz-orgel (1479) uit de Utrechtse Nicolaïkerk.

De nu gepubliceerde bijdragen werden geschreven door Kimberly Marshall, Harald Vogel, Manfred Novak, David Fallows, David Catalunya, Dominique Gatté, Wim Diepenhorst, Rogér van Dijk, Koos van de Linde en Jaap Jan Steensma. De bundel staat onder redactie van Hans Fidom. De uitgave zal digitaal beschikbaar zijn via de website van het Utopa Weeshuis/Kinderrechtenhuis.
Het Report is Engelstalig; de digitale editie is verrijkt met speciaal voor deze uitgave gemaakte geluidsopnames van Manfred Novak en Harald Vogel.

De presentaties bij het Colloquium op 18 maart zullen worden verzorgd door David Catalunya, Koos van de Linde, Adam Rahbee, Jaap Jan Steensma en Harald Vogel. Het Van Straten-orgel wordt deze middag bespeeld door Harald Vogel.

Afbeeldingen: de Utrechtse Blokwerklade, zoals in tekening gebracht door Maarschalkerweerd.
Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort.

13 maart 2017

Algemeen, Publicaties

Publicatie in The Organ Yearbook XLV (2016)

Deze week rolde de vijfenveertigste editie van The Organ Yearbook van de persen. In deze uitgave van hét internationale jaarboek voor orgelcultuur publiceren Peter van Dijk en Jaap Jan Steensma een overzichtsartikel over de minder bekende zeventiende-eeuwse orgelmaker Apollonius Bosch (ca. 1620-1699).

Adviesprojecten in Leiden (Lutherse Kerk) en Culemborg (koororgel Barbarakerk) waren mede aanleiding voor deze publicatie.

De kern van de bijdrage is de visie dat de zeventiende-eeuwse typisch ‘Hollandse’ orgelcultuur waarschijnlijk veelkleuriger was dan we vaak denken. Het zijn met name de orgelmakers Goltfus, Bosch, Van Hagen en hun opvolgers geweest die de zuidelijke elementen inbrachten in de Hollandse orgelbouw.

The Organ Yearbook 45 verschijnt onder medeverantwoordelijkheid van een nieuwe hoofdredacteur, de uit Nederland afkomstige organoloog Paul Peeters. Samen met uitgever Frits Knuf uit Amsterdam (later gevestigd in Buren) nam Peter Williams (1937-2016) in 1970 het initiatief tot de uitgave van The Organ Yearbook, waarvan hij 44 delen redigeerde. Het was zijn wens om deel 45 samen met zijn opvolger uit te geven, maar zijn overlijden in maart 2016 heeft het hem niet meer vergund het boek in druk te zien.

Zie Laaber Verlag voor bestelinformatie en voorgaande edities van het jaarboek. De inhoud van deel 45:

Peter Williams(†) / Paul Peeters (Hrsg.)
230 pp.’s met afbeeldingen en muziekvoorbeelden; gekartonneerd.
(The Organ Yearbook 45)
ISBN 978–3–89007–924–0

10 maart 2017

Algemeen, Evenementen

150 jaar Van Oeckelen-orgel in de dorpskerk van Tolbert

Causerie-concert door Peter van Dijk

18 maart 2017, 15 uur

Op 17 maart 1867 werd in de dorpskerk van Tolbert een nieuw orgel in gebruik genomen. Het was het eerste instrument in deze kerk. Bouwer was de firma P. van Oeckelen & Zonen (Harenermolen). Behoudens de kleurstelling bleef het orgel gaaf bewaard. In 1994 werd de ooorspronkelijke kleurstelling (rijtuigzwart met enkele verguldingen) weer in ere hersteld en in 2001 werd het orgel zelf gerestaureerd door Mense Ruiter Orgelmakers onder advies van Jan Jongepier.

Het 150-jarig bestaan wordt gevierd met een causerie-concert door Peter van Dijk. Hij is al sinds 1969 oeckelofiel en zal op 18 maart het nodige nieuws over de bouwers van dit fraaie dorpsorgel vertellen. Er klinkt voorts orgelmuziek van de 19^e eeuwse Groninger Martinikerk-organisten Hauff en Worp, alsmede van onder meer Bach, Haydn, Mendelssohn en Guilmant.

7 maart 2017

Algemeen

Groot onderhoud orgel Dorpskerk Schaarsbergen

Op 8 februari 2017 is het orgel in de Dorpskerk van Schaarsbergen weer in gebruik genomen na groot onderhoud door Flentrop Orgelbouw, onder advies van Peter van Dijk.
De werkzaamheden vonden plaats in het kader van een herinrichting van het kerkinterieur. Vanwege de harde akoestiek van de kerkzaal werd de winddruk verlaagd van 93 tot 79.5 mm. Daarbij werden geen irreversibele intonatie-wijzigingen uitgevoerd.

6 maart 2017

Algemeen

Orgel Lutherse Kerk Amersfoort gerestaureerd

In de afgelopen maanden is het orgel van de Lutherse Kerk in Amersfoort geheel gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw. Adviseur was Peter van Dijk, de RCE werd vertegenwoordigd door Wim Diepenhorst.
Het instrument verkeerde al enige jaren in een slechte staat. Uitgebreid onderzoek van de geschiedenis en de toestand van het instrument in 2012/13 door de toenmalige titularis Jaap Jan Steensma gaf belangrijke impulsen voor het in gang zetten van een restauratie-traject.

Een beknopt historisch overzicht:
– 1766. Johann Heinrich Hartmann Bätz (1709-1770) bouwt een orgel met 9 registers. Op de windlade wordt een plaats voor een tongwerk gereserveerd.
– 1796. Zijn zoon Gideon Thomas Bätz voegt een Dulciaan 8’ toe.
– 1827. De Gebr. Bätz wijzigen de middentoonstemming in een gelijkzwevende temperatuur.
– 1850. C.F.A. Naber vervangt de Mixtuur door een Viola di Gamba 8’. Het in het front geplaatste deel van het dubbelkoor van de Prestant 8’ wordt stom gemaakt, de binnenpijpen worden verwijderd. Vermoedelijk wordt ook de stemtoonhoogte gewijzigd.
– 1873. De Fa. J. Bätz & Co (C.G.F. en J.F. Witte) voegt een tweede klavier (Positief) met 3 registers toe, geplaatst in een aparte kast achter het orgel.
– 1926. De firma J. de Koff & Zn vervangt de Flageolet 1’door een Voix Celeste 8’.
– 1973. Partiële restauratie door de orgelmakers Fama & Raadgever.
– 1988/1993. Herstelwerkzaamheden door de orgelmaker A.H. de Graaf. De Voix Celeste wordt vervangen door een Flageolet 1 ½’.

Bij de thans voltooide restauratie is de toestand-1873 hersteld. De orgelkasten werden herschilderd in de bestaande kleurstelling (1873) door Gerard de Jongh. Daarbij kwamen, na het voorzichtig verwijderen van de registerschildjes uit 1873 de originele, op de kast geschilderde registeropschriften tevoorschijn en gedocumenteerd. De Witte-schildjes zijn vervolgens weer aangebracht op een dunne houten plaat, zodat de Bätz-opschriften toegankelijk blijven.

Enkele registeropschriften uit 1766

Publicatie

In 2017 werd het onderzoek naar het orgel van de Lutherse Kerk Amersfoort gepubliceerd. In 2020 presenteerde organist Cees-Willem van Vliet een CD-opname met de Goldberg-variaties van J.S. Bach, gespeeld in de Lutherse Kerk Amersfoort.

In onderstaande video is het orgel te beluisteren, bespeeld door vaste organist Cees-Willem van Vliet:

25 november 2016

Algemeen, Publicaties

Nieuws over Cornelis Verweys

Tijdens onderzoek naar het orgel van de Pieterskerk in Breukelen zijn, bij toeval, enkele gegevens ontdekt over Cornelis Verweys (1903-1982), een orgelmaker met een niet onomstreden reputatie.

Cornelis Verweys werd als achttienjarige benoemd tot organist van de Hervormde Gemeente Breukelen, in de kerk waar zijn vader predikant was. Als organist is hij tevens adviseur van de Kerkvoogdij. Samen met A. Standaart ontwikkelt Verweys (niet-gerealiseerde) plannen om het Bätz-orgel (1787) te restaureren en uit te breiden.

Deze episode uit Breukelens orgelgeschiedenis staat beschreven in het decembernummer van De Orgelvriend. Sinds 2016 draagt Jaap Jan Steensma af en toe bij aan het tijdschrift onder de rubriekstitel ‘Oud Papier’. Afleveringen van deze rubriek zijn maximaal 2 tot 3 pagina’s lang en stellen een archiefdocument centraal.

Eerdere afleveringen betroffen documenten over de oorspronkelijke temperatuur van het Bätz-orgel in de Lutherse Kerk te Amersfoort en de catalogus van de muziekbibliotheek van Cornelis Schuyt.

Losse nummers en abonnementen zijn te bestellen via de website van De Orgelvriend.

Het G. Th. Bätz-orgel van Breukelen zoals Verweys dat gekend heeft.
Met dank aan orgbase.nl.

24 november 2016

Algemeen

Lutherkerk Bodegraven: Tweede fase orgelrestauratie afgerond

Op 19 november jongstleden is het Adema-orgel van de Lutherkerk in Bodegraven na een deelrestauratie weer in gebruik genomen. Het betrof de tweede fase van een integrale restauratie door de orgelmakers Gebr. van Vulpen (Utrecht). In 2000 waren in een eerste fase reeds de orgelkast, de manuaalwindladen, het pijpwerk en de klankgeving hersteld. Daarbij werd ook de orgelkast herschilderd, in een lichte eiken-imitatie.
Thans is de baslade van de Subbas/Bourdon 16’-combinatie hersteld, is de magazijnbalg opnieuw beleerd, is een nieuwe windmotor geïnstalleerd, zijn de mechanieken gerestaureerd en is de intonatie van de Hobo 8’ geoptimaliseerd. Adviseur was Peter van Dijk.

Het orgel is in 1876 gebouwd door de firma Adema (Amsterdam/Franeker). Het omvatte toen 11 registers op twee manualen; het pedaal was aangehangen. Op het Hoofdwerk bleven twee registers (Bourdon 16’ discant en Trompet 8’) gereserveerd. Bij een restauratie door de firma G. van Leeuwen (Leiderdorp) in 1948 werden de open plaatsen ingevuld met een doorlopende Bourdon 16’ (in de bas op een nieuwe, aparte kegellade geplaatst, in combinatie met een pedaalsubbas) en een Hobo 8’. Op het Nevenwerk werden de Holpijp 8’ en de Piccolo 2’ vervangen door respectievelijk een Voix Celeste 8’ (vanaf c) en een Nasard 2 2/3’. Tevens werd toen de intonatie gewijzigd.

In 2000 en 2016 is de in 1948 gecreëerde dispositie gehandhaafd. Het is de bedoeling om in de nog openstaande (derde) fase de Voix Celeste te vervangen door een reconstructie van de Piccolo 2’.
De huidige dispositie:

21 november 2016

Algemeen, Publicaties

Heruitgave van Chr. Fr. Ruppes Dixhuit Pièces [1798]

Op 25 november a.s. verschijnt er voor het eerst een complete heruitgave van een belangrijke collectie oude Nederlandse orgelmuziek: de Dixhuit Pièces pour l’Orgue ou Piano-Forte van Christiaan Frederik Ruppe (1753-1826). De muziek verschijnt in facsimile.

Jaap Jan Steensma is de initiatiefnemer en redacteur van deze editie van Ruppes Dixhuit Pièces. In de inleiding wordt duidelijk gemaakt dat de achttien composities ook te spelen zijn als zes sonates. Tijdens het onderzoek voorafgaand aan de publicatie is het daarnaast gelukt de mysterieuze ‘G.B. Craan’, aan wie de bundel is opgedragen, te identificeren.

In de inleiding wordt tevens stilgestaan bij de instrumenten die Ruppe tot zijn beschikking had (of zou kunnen hebben gehad). Hierbij is mede gebruik gemaakt van recent onderzoek naar het orgel dat Ruppe zelf bespeelde, het orgel van de Lutherse Kerk in Leiden (Andries Wolfferts, 1790). Een bijzonderheid is dat de Dixhuit Pièces voorzien zijn van oorspronkelijke registratieaanwijzingen.

De uitgave verschijnt bij Erve Muziek, een fonds dat zich profileert op het gebied van Nederlandse muziek. Eerder verschenen hier nieuwe uitgaven van composities van Quirinus van Blankenburg en monografieën over Van Blankenburg en Sybrandus van Noordt.

De uitgave is geniet en omvat in totaal 40 pagina’s. De inleiding is gesteld in het Nederlands en het Engels.

Wie de bundel vóór 25 november bestelt, betaalt slechts € 12,90 (i.p.v. € 15,90). Zie ervemuziek.nl

19 november 2016

Algemeen, Publicaties

Artikel over Petrus van Oeckelen in afscheidsbundel Jan Luth

Op 10 november jongstleden nam Jan Luth, vanwege pensionering, afscheid als docent Liturgiewetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Bij die gelegenheid werd hem een bundel aangeboden die als titel heeft: Bach, het kerklied en het orgel. De bundel is een initiatief van zijn (oud-)studenten Jaco van der Knijff, Justin Kroesen en Jan Smelik, die ook de redactie voerden en zelf bijdragen leverden. Tien collega’s en/of andere oud-studenten van Jan Luth gaven – met vreugde – gevolg aan de uitnodiging ook een artikel te schrijven. Zoals de titel reeds aangeeft, handelen de bijdragen over de drie terreinen waarop Luth professioneel actief was/is. Het boek opent met een overzicht van Luths opleidingen en wetenschappelijke activiteiten, en besluit met een bibliografie van zijn artikelen en boeken.

Peter van Dijk schreef in deze bundel een artikel over Petrus van Oeckelen en zijn eerste orgel, met daarin veel tot op heden niet bekende informatie over deze orgelmaker en zijn opus 1 (1819). Dit kan worden beschouwd als opmaat van een boek over de orgelmakerij Petrus van Oeckelen en Zonen, dat naar verwachting in 2019 zal verschijnen.

Bach, het kerklied en het orgel is uitgegeven door de Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmusici (KVOK) en de Vereniging van Gereformeerde Kerkmusici (VGK). Het boek kost slechts 15 Euro (exclusief verzendkosten) en is o.a. te bestellen via een link op orgelenkerkmuziek.nl.

Het Van Oeckelen-orgel (1819) in de St.-Clemenskerk te Havelte.
Foto: Jan Smelik.

15 november 2016