Bätz-orgel Petruskerk Woerden gerestaureerd
Op zaterdag 8 juni a.s., 15 uur, wordt het J.H.H. Bätz-orgel (1768) van de Petruskerk te Woerden na restauratie weer in gebruik genomen. Belangstellenden zijn van harte welkom.
Bijna een halve eeuw sedert de vorige restauratie van het orgel was groot onderhoud noodzakelijk, met name aan de windvoorziening en de windladen. Daarnaast leefde algemeen ook de wens om de sedert de bouw van van het orgel meermalen gewijzigde klank zoveel als mogelijk in haar originele glorie te herstellen. Herziening van het windwerk en de windladen, conform de toestand-1768, was daartoe een voorwaarde. Op grond van pijpwerkonderzoek kon de originele stemtoonhoogte worden teruggevonden, eveneens een voorwaarde voor klankherstel. De klinkende lengte van de frontpijpen werd hersteld en het binnenpijpwerk werd verlengd. Dat J.H.H. Bätz zijn orgels middentoons stemde, werd ook hier bevestigd. Omwille van het liturgisch gebruik van het instrument is echter thans een Kirnberger-III-stemming aangebracht. Zo kon qua pijplengtes een aanvaardbaar compromis tussen originele stemming en wensen van de opdrachtgever worden gerealiseerd.
De restauratie werd mede mogelijk door een riante subsidie uit het Fonds Erfgoedparels van de Provincie Utrecht.
Geschiedenis in vogelvlucht
1766/68. Bouw van het orgel door J.H.H. Bätz (Utrecht) in opdracht van het stadsbestuur. Contract niet bewaard. De uiteindelijke dispositie wijkt af van gegevens uit het bedrijfsarchief en komt ook niet geheel overeen met de opgave van Hess (1774).
1820/21. Herstel en omstemmen in evenredig zwevende stemming door J.C. Friederichs (Gouda). Orgelkast herschilderd.
1836. Herstel door J. Bätz. Onder meer de frontpijpen afgeschuurd, geslepen en gepolijst, de metalen pijpen C-H van de pedaalbourdon 16′ vervangen door houten exemplaren en wijzigen van de steminrichtingen van de grote open pijpen (verhoging stemtoonhoogte), alsmede correctie van de evenredig zwevende stemming.
1889/90. Herstel door de Fa. J. Bätz & Co (J.F. Witte). Frontpijpen wederom afgeschuurd en nu met bronsverf bestreken. Voorts onder meer herziening van de intonatie.
1911. Toevoeging van een derde manuaal door Mart. Vermeulen (Woerden). Klaviatuur vernieuwd, maar de oude manualen en registeropschriften (1768) bleven bewaard, respectievelijk bij Vermeulen en onder de vernieuwde registeropschriften.
1939. C. Verweijs (Amsterdam), herstel en wijzigingen.
1969-71. Restauratie door de Gebr. van Vulpen (Utrecht), aanvankelijk onder advies van Lambert Erné, na diens overlijden opgevolgd door Hans Erné en Maarten Albert Vente. Technisch herstel van de situatie-1836, intonatie-1890 gehandhaafd. Kast herschilderd in kleurstelling-1768.
1992. Intonatie-correcties door de Gebr. van Vulpen, onder advies van Rudi van Straten.
2018/19. Deelrestauratie door de Gebr. van Vulpen, onder advies van Peter van Dijk. Toezicht namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Wim Diepenhorst. Werkzaamheden: herstel windvoorziening (inclusief de voetbediening van de balgen), windladen, mechanieken, oorspronkelijke stemtoonhoogte en intonatie.
Dispositie
